مراقب باشید! شیطان در بند نیست

موضوع این مقاله روایت مشهوری است که در ماه رمضان بر منابر گفته می شود و شنوندگان آن را دهان به دهان به یکدیگر منتقل می کنند که: «در ماه رمضان، شیاطین در غل و زنجیرند و بندگان خدا از شرشان در امان» همین امر سبب می شود تا بندگان خوب خدا در این ماه خدا با خیالی راحت از وسوسه های شیاطین به عبادت خدا مشغول باشند و با خاطری جمع از دست اغواگری های او با خدا مناجات کنند و در فرصت پیش آمده سریعتر بهشت خود را آباد سازند.

سوالی که ما در پی پاسخ آنیم این است که آیا به راستی شیطان و شیاطین، یک ماه در بند به سر برده و شرشان از سر آدمی کوتاه می شود؟ برای پاسخ به این سوال مهم، ابتدا لازم است به سراغ اصل روایت رفته و کوشش کنیم تا به دقت آنها را معنا کنیم. بعد معنای به دست آمده را با محکمات قرآنی بسنجیم تا بتوانیم به پاسخی قابل قبول، دست پیدا کنیم.عبارتی که در آغاز نقل کردیم، ترجمه ای مشهور از روایاتی با مضامین نزدیک به هم است که دو تعبیر آن را در زیر ذکر می کنیم:1. امام رضا علیه السلام از طریق اجداد طاهرینش از رسول خدا صلی الله علیه و آله نقل می کند که: «فِی أَوَّلِ لَیْلَةٍ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ تُغَلُّ الْمَرَدَةُ مِنَ الشَّیَاطِینِ»(1)2. امام صادق علیه السلام فرمود: «إِنَّ أَبْوَابَ السَّمَاءِ تُفَتَّحُ فِی رَمَضَانَ وَ تُصَفَّدُ الشَّیَاطِینُ»(2)برای ترجمه این دو روایت ابتدا باید معنای دقیق چند کلمه روشن شود: «تُغَلُّ» از ماده غُلّ است و آن وسیله ایست مخصوص که با قراردادن اعضاء بدن مانند دست، پا یا گردن در میان آن انسان را به بند می کشند(3) بی شک این کار برای آن است که فرد در بند، امکان فعالیت و قدرت مانور نداشته باشد.«تُصَفَّدُ» از ماده صفد است که معنایش بستن و به بند کشیدن است(4) و چون به باب تفعیل رفته است معنایش شدیدتر شده است.(5) پس معنای تصفید که مصدر «تُصَفَّدُ» است به شدت بستن به وسیله ای مانند طناب یا همان غُلّ خواهد بود.(6)